Harcanmamış İşlem Çıktısı (UTXO)

Harcanmamış işlem çıktısı (UTXO), blok zincir ağındaki her bir işlemin başlangıç ve bitiş noktalarını tanımlayarak blok zincir işlemlerinin önemli bir bileşenini temsil eder. Bu kavram Bitcoin ve diğer birçok kripto paranın ayrılmaz bir parçasıdır ve UTXO modelinin temel taşı olarak işlev görür.

Kripto para işlemlerinde, girdiler ve çıktılar temel yapıyı oluşturur. Bir kullanıcı bir işlem başlattığında, girdi olarak bir veya daha fazla UTXO kullanır. İşlem, girdilerin sahipliğini doğrulamak için dijital bir imza sağlayarak UTXO'ları tüketirken yeni çıktılar üretir, bunları "harcanmış" hale gelir ve daha fazla kullanılamaz. Bu yeni üretilen çıktılar daha sonra sonraki işlemlerde kullanılabilecek UTXO'lar haline gelir.

Pratik bir örnekle bu süreci açıklamaya çalışalım. Diyelim ki, Ahmet’in cüzdanında önceki işlemlerden 0,4 BTC ve 0,05 BTC değerinde iki UTXO’dan oluşan 0,45 BTC’ye sahip olduğunu düşünelim. Ahmet'in Buse’ye 0,3 BTC'lik bir ödeme yapması gerekiyorsa, girdi olarak 0,4 BTC UTXO'sunu kullanması gerekir. Sonrasında, ağa 0,4 BTC UTXO'yu bölme talimatı veren bir işlem oluşturarak 0,3 BTC'yi Buse'nin adresine ve kalan 0,1 BTC'yi kendi adresine geri gönderir. Bu işlemin ardından, ilk 0,4 BTC UTXO harcanmış olur ve yeniden kullanılamaz; aynı anda 0,3 BTC ve 0,1 BTC değerinde iki yeni UTXO oluşturulur.

Farklı bir senaryoda, Ahmet'in 0,42 BTC ödemesi gerekseydi, 0,4 BTC UTXO'sunu diğer 0,05 BTC UTXO ile birleştirerek 0,42 BTC değerinde tek bir UTXO oluşturabilir ve böylece 0,03 BTC'yi kendisine iade edebilirdi.

Temel olarak UTXO modeli, protokolün ağdaki coinlerin nerede olduğunu takip etme mekanizması olarak hizmet eder. Çeklere benzer şekilde, UTXO'lar belirli kullanıcıların açık adreslerine yönlendirilir ve kısmen harcanamaz. Bunun yerine, mevcut çeklerden yeni çekler oluşturulmalı ve buna göre aktarılmalıdır.